A continuación analízanse distintos casos típicos de préstamos e transferencias de diñeiro que se producen entre familiares e persoas relacionadas para a adquisición de inmobles (normalmente vivendas, aínda que non exclusivamente).
Para estes efectos, debemos analizar dous conceptos fiscais de gran relevancia, a denominada presunción de onerosidade e as operacións vinculadas .
I.- Presunción de oneroso.-
A Lei do Imposto sobre a Renda das Persoas Físicas (en diante LIRPF) establece unha presunción de oneroso en determinadas operacións económicas. En concreto, establece nos seus artigos 6.5 e 40 que a prestación de bens, dereitos ou servizos susceptibles de xerar rendas do traballo persoal ou do capital, se consideran retribuídas, salvo proba en contrario.
Unha vez realizada a operación, a lei presume que se xerou o feito impoñible, salvo que o contribuínte acredite o contrario.
O artigo 40 da LIRPF, dedicado á estimación de ingresos, establece:
1. A valoración dos ingresos estimados a que se refire o artigo 6.5 desta lei realizarase ao valor normal de mercado. Este entenderase como a contraprestación que se acordaría entre partes independentes, salvo proba en contrario.
2. Se se trata de préstamos e operacións de captación ou utilización de capital estranxeiro en xeral, entenderase por valor normal de mercado o tipo de xuro legal do diñeiro vixente o último día do período impositivo.
Que significa o anterior en relación a un préstamo? Presúmese que o préstamo está remunerado, é dicir, que non se presta sen esperar recuperar a mesma cantidade, senón outra cousa, é dicir, os xuros xerados polo diñeiro durante o tempo que se presta.
O contrario é considerar que se proporciona sen esperar ningún retorno a cambio. A acreditación da gratuidade do préstamo deberá realizarse de acordo cos medios de proba xeralmente admitidos pola lei. A xurisprudencia admite como proba a escritura pública ante Notario (Dirección Xeral de Tributos, consultas de 26 de xullo de 2000 e 17 de outubro de 2000).
De non acreditarse a gratuidade do préstamo, a Administración tributaria liquidará o feito impoñible mediante a fixación dun valor normal de mercado. Este é un concepto xurídico “algo” indeterminado que só se pode definir segundo os seguintes parámetros:
– o valor ou contraprestación que se acordaría entre suxeitos independentes ou,
– o resultado da aplicación do tipo de xuro legal do diñeiro que estea vixente o último día do período impositivo.
Os supostos incluídos nos parágrafos anteriores refírense a préstamos entre persoas físicas. Non obstante, a intervención dunha sociedade mercantil xera a aplicación de diferentes regras (normas de operacións vinculadas que se explicarán a continuación).
En canto á proba, como se dixo, é posible unha de dúas:
– Destruír a presunción de oneroso, é dicir, acreditar que non existe retribución e que é gratuíta (non se perciben intereses do préstamo).
– Tamén é necesario acreditar que a retribución do préstamo é inferior á que presume a Administración Tributaria (valor de mercado).
No caso de que o prestamista (persoa física que concede o préstamo) non poida acreditar a gratuidade do préstamo, os xuros presuntos deberán imputarse, por mor da citada presunción de oneroso, na súa declaración do IRPF. parte das súas plusvalías. Estes xuros tributan durante os exercicios 2012 e 2013 ao 21, 25 ou 27 % segundo o seguinte baremo:
a. Ata 6.000 €: 21 %
b. De 6.000,01 € a 24.000 €: 25 %
c. Desde 24.000,01 € en diante: 27 %
Exemplo:
Préstamo oneroso (ou polo menos, que o contribuínte non poida acreditar a súa gratuidade) por importe de 300.000 € entre pai e fillo.
Se asumimos un xuro legal sobre o diñeiro do 5%, o préstamo gaña ao pai un interese anual de 15.000 €. En función do baremo anterior, durante o ano 2013 o pai tributará do seguinte xeito:
Primeiro 6.000 €: 1.260 € (6.000*21%)
Resto (9.000 €): 2.250 € (9.000*25%)
Importe total que aboará o pai na súa declaración da Renda de 2013 (a presentar en maio-xuño de 2014) = 3.510 €
Non obstante o anterior, cómpre sinalar que en moitas comunidades autónomas existe unha bonificación do 99% no Imposto de Sucesións e Doazóns, polo que no exemplo anterior sería máis efectivo que o pai doara o diñeiro ao fillo.
Esta solución non vale en todos os casos xa que hai que ter en conta a relación entre as partes, sendo diferente se se presta a un fillo que se se presta, por exemplo, a un irmán ou sobriño.
Por outra banda, tamén hai que lembrar, no caso de doazón do importe do inmoble, que deberá terse en conta no futuro, unha vez falecida un dos proxenitores (pai ou nai). É dicir, hai que cotexar as doazóns, mecanismo legal que pretende que todos os herdeiros reciban a súa lexítima herdanza sen que ninguén se vexa prexudicado polo reparto que durante a vida realiza un dos proxenitores a favor dos seus fillos (doazón). Estas doazóns hai que ter en conta para inventariar o patrimonio do falecido, polo que segundo os casos, a doazón non sempre será unha solución útil para o menor.
II.- Operacións relacionadas.-
Nos préstamos é absolutamente determinante a condición de persoas físicas ou xurídicas das partes implicadas, así como a relación ou vinculación que exista entre elas.
Cando se cumpran os requisitos establecidos no regulamento (concretamente os artigos 41 da LIRPF e o artigo 16 da Lei do Imposto sobre Sociedades), as operacións entre sociedades e persoas vinculadas enténdense realizadas ao seu valor normal de mercado (concepto como se explicou anteriormente un pouco incerto e non sempre doado de determinar). Nestes casos non existe constancia en contrario respecto da gravidade ou gratuidade do préstamo, asúmense sempre retribuídos, sen que se poida probar o contrario.
Polo tanto, os préstamos a empresas que pertencen a determinados membros da familia (persoas afíns) están suxeitos a unhas normas especiais que son diferentes ás comentadas anteriormente.
A vinculación prodúcese pola condición, por exemplo, dunha persoa física como socia da devandita sociedade, pola súa condición de conselleiro ou administrador, ou por familiares, ben por consanguinidade ou por afinidade (sogros) ata o terceiro. grao (tíos e sobriños). Así, por exemplo, trátase dun caso dun préstamo vinculado entre unha empresa e un familiar que se fai cunha empresa cuxo único socio é un sobriño.
Os préstamos entre persoas e entidades vinculadas tamén teñen regras especiais, non só no que se refire ao devengo normal dos xuros de mercado, senón tamén á tributación propia no IRPF. Neste sentido o art. 46 da LIRPF, posto en relación co artigo 25 da mesma Lei (dedicado ás rendas íntegras do capital mobiliario), sanciona os préstamos dunha persoa física a unha sociedade, facendo tributar os xuros devengados na escala xeral do imposto sobre a renda das persoas físicas, cando adoitan Tribúense en réxime de aforro, con tipos moi inferiores aos tipos máximos da escala xeral.
A consecuencia da integración destes intereses na parte xeral da base impoñible será normalmente unha maior tributación. Non obstante, cada caso debe ser valorado en función das circunstancias de cada contribuínte.
III.- CUESTIÓNS PRÁCTICAS
III.1.- Formas de documentar o contrato de préstamo: escritura pública vs. contrato privado.
Cando o préstamo se acredite documentalmente mediante a intervención de notario, funcionario público, este acreditará a súa existencia, o seu importe, a súa duración, as condicións de amortización e, se é o caso, as retribucións se así se acorda. O prestatario non poderá negar a priori as condicións recollidas na escritura, que poden proporcionar unha maior seguridade ao prestamista. Ademais, a escritura pública é proba para acreditar, se é o caso, a gratuidade do préstamo, tal e como se dixo anteriormente.
Os contratos privados representan outro tipo de contratación. Se non se conserva copia do convenio, o prestatario poderá negar a súa existencia, ou algunha das condicións alegadas polo prestamista. Pola contra, a escritura pública garante que se pode acreditar a existencia do préstamo ou as súas condicións, mesmo en caso de extravío, xa que se poden solicitar copias do documento ao Notario que autorizou a operación. Ademais, para os efectos probatorios, e a diferenza do que ocorre coa escritura notarial, o contrato privado non será suficiente para demostrar se o préstamo está retribuído ou non, e non resultará efectivo para gañar a prescrición salvo que se presente a liquidación. discutido a continuación.
III.2.- Liquidación fiscal dos préstamos ante a Comunidade Autónoma competente.
Os préstamos realizados entre familiares que non sexan contribuíntes do Imposto sobre o Valor Engadido –IVE- (porque ningunha das persoas implicadas ten a condición de empresarios ou profesionais) están suxeitos a tributación pola modalidade de Transmisións Patrimoniais Onerosas –TPO- , do Imposto. sobre Transmisións Patrimoniais e Actos Xurídicos Documentados (Real Decreto Lexislativo 1/1993).
Pola contra, os préstamos realizados por empresarios ou profesionais a familiares están suxeitos ao IVE, aínda que exentos (non se paga o imposto). Ao estar suxeitos ao IVE, non están suxeitos ao citado TPO, aínda que poden estar suxeitos ao Imposto de Actos Xurídicos Documentados (AJD) se se cumpren determinadas condicións.
Sen prexuízo de todo o anterior, normalmente a dita operación estará suxeita pero exenta de pagamento de calquera cantidade tanto en TPO como en AJD , contemplando o art. 45.IB15 do Real decreto lexislativo 1/1993 unha exención de depósitos en efectivo e préstamos.
Se o préstamo non está exento, terá que tributar a un tipo do 1% sobre o capital prestado, sendo o prestatario suxeito pasivo (obrigado ao pagamento).
Polo tanto, tanto se consta documentalmente en escritura pública como en contrato privado, o préstamo deberá presentarse para a súa liquidación na Consellería de Facenda competente da Comunidade Autónoma, que será aquela na que resida habitualmente o prestatario, obrigado no seu caso a pagar o Imposto na súa forma de Transmisións Onerosas de Activos. Nos casos en que o préstamo estea exento, tamén se recomenda presentar o modelo fiscal aínda que exista un imposto cero (é dicir, aínda que non teña que pagar nada a favor da Administración tributaria autonómica).
Neste sentido, relacionamos a presentación da dita liquidación do modelo aprobado pola comunidade autónoma competente coa citada proba sobre a existencia do préstamo, e sobre o seu carácter gratuíto. A doutrina e a xurisprudencia administrativa establecen que os documentos privados non gañan prescrición polo paso do tempo ao non ter a Administración a oportunidade de coñecer e liquidar os ditos documentos. Basease no artigo 1227 do Código Civil:
“A data dun documento privado non se computará respecto de terceiros, salvo a partir do día en que fose constituído ou inscrito nun rexistro público, desde o falecemento de calquera dos que o asinaron ou desde o día en que se foi entregado a un funcionario público por razón do seu posto de traballo”.
Neste sentido, un contrato privado presentado na oficina liquidadora do ITP e AJD acredita a data e non o carácter gratuíto, que deberá acreditarse por outros medios, sen prexuízo de que o contrato privado poida ser considerado como tal, se as operacións realizadas polas partes non o contradigan.
É dicir, a presentación do contrato privado na Consellería de Facenda da Comunidade Autónoma competente non pode servir necesariamente para acreditar que o préstamo era gratuíto (dependerá de cada caso) senón que sirva para demostrar que a Administración pública tivo a oportunidade de coñecer a existencia do devandito préstamo, e podería ter emitido unha liquidación ao contribuínte se considerase que o préstamo non reunía as condicións para ser considerado gratuíto. Se transcorresen catro anos desde a presentación do devandito contrato de préstamo privado, a Axencia Estatal de Administración Tributaria quixese cobrar ao prestamista os xuros xerados polo préstamo, xa non podería, por vencer o prazo de prescrición, que establécese na Lei.General Tributaria nestes catro anos.
III.3.- Contido mínimo do contrato de préstamo:
Se o préstamo se recolle mediante un convenio privado, o documento de préstamo deberá incluír polo menos a seguinte información:
– Identificación do documento que se asina (contrato de préstamo).
– Lugar e data.
– Identificación das partes, da forma máis detallada posible (datos completos como nome e apelidos, Documentos Nacionais de Identidade -DNI-, calidade en que actúan -en nome propio, por conta de terceiros…-).
– Importe a prestar (indicado en letra e número).
– Prazo de amortización do principal e xuros.
– Intereses que se xeran.
– Forma de pagar os xuros (mensual, trimestral, anual, ou calquera outra fórmula).
– Sinatura en todas as páxinas que forman parte do documento.
– Tamén se recomenda unha cláusula arbitral en caso de conflito para a interpretación do contrato.
– Cada parte deberá conservar unha copia orixinal idéntica á outra.
Tamén existe a opción de que o préstamo estea garantido dalgún xeito (por exemplo cunha hipoteca), polo que neste caso tamén hai que facer referencia a este e ás súas condicións.
0 comentarios